وضعیت بین‌المللی منابع آب، مصرف و تصفیه آن
چکیده
توزیع منابع آب، بهره‌برداری و برداشت آن در دنیا به طور یکسان نیست. منطقه آسیا و اقیانوسیه ۶۰ درصد از جمعیت جهان را دارند اما کمتر از ۴۰ از منابع آب دنیا در این مناطق قرار دارند.
۹ درصد از منابع آب شیرین جهان در کشورهای آفریقایی تخمین زده شدند اما به دلیل وسعت بالای این قاره، این منابع به طور یکسان توزیع نشده‌اند. هر نفر در مناطق آمریکای جنوبی بیشتر از چهار برابر میانگین جهانی از آب بهره‌مند است. اهمیت به ارزش‌گذاری آب در محدوده اروپا روزبه‌روز در حال افزایش است و چهارچوب‌های بنیادی در این منطقه درحال‌توسعه هستند.
مقدمه
آب و بلایای طبیعی مرتبط با آن از مسائل مهم روز دنیا هستند. بلایایی که هرروزه در سرتاسر کره زمین رخ می‌دهند، زندگی هزاران آدم را تحت تأثیر قرار می‌دهد و جان بسیاری را می‌گیرد.
سیل و خشکسالی از جمله این موارد هستند. در طی یک سال یعنی از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۰، ۵۵۰۰۰ نفر به دلیل سیلاب جان خودشان را از دست دادند و زندگی ۱۰۳ میلیون نفر تحت تأثیر قرار گرفت، سیلاب‌ها همچنین هزینه‌های هنگفتی را برای دولت‌ها ایجاد می‌کنند. تنها در سال ۲۰۱۹ دولت‌ها براثر سیلاب رقمی معادل ۳۶٫۸ میلیارد دلار خسارت دیدند. در مقابل سیلاب‌ها، خشکسالی نیز مشکل بزرگ بسیاری مناطق است؛ خشکسالی و سیلاب نه‌تنها جان هزاران نفر را می‌گیرند بلکه در بخش‌های کشاورزی نیز آسیب‌های غیرقابل‌جبرانی به کشاورزان وارد می‌کنند.
در کنار خشکسالی، کمبود آب و کم‌آبی سیاست‌گذاران را وادار می‌کند تا بیشتر بر این مسائل تمرکز کنند چراکه بخش‌های دیگر را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. این مسئلۀ تمام کشورهای دنیا است و زندگی میلیاردها انسان وابسته به این مایع حیاتی است.
مناطق مختلف
توزیع منابع آب در دنیا، بهره‌برداری و برداشت به طور یکسان نیست ازاین‌رو به بررسی وضعیت منابع و مصرف مردم هر منطقه می‌پردازیم:
-
آسیا و اقیانوسیه
برداشت بی‌رویه آب در این منطقه یک نگرانی بزرگ به‌حساب می‌آید و دلیل آن پایین بودن منابع آب نسبت به جمعیت این منطقه است، به‌طوری‌که ۶۰ درصد از جمعیت جهان در آسیا و بخش اقیانوسیه قرار دارند اما فقط ۳۶ درصد از منابع آبی کره زمین در این منطقه قرار دارد بنابراین سرانه آب در دسترس برای هر نفر کمترین مقدار در جهان می‌باشد.
البته در میان کشورهای این محدوده، برخی برداشت بیشتری نسبت به دیگر کشورها دارند و محققان پیش‌بینی می‌کنند که برداشت آب‌های زیرزمینی تا ۵۰ سال آینده ۳۰ درصد بیشتر می‌شود. این نکته نیز قابل‌توجه است که هفت مورد از پانزده بهره‌برداران بزرگ منابع آب زیرزمینی در آسیا و اقیانوسیه قرار دارند.
اگر دقیق‌تر شویم، در بخش‌های خاورمیانه و غرب آسیا شاید اوضاع مقداری متفاوت باشد. در کشورهای عربی، بیش از ۸۰ درصد از مردم در شرایط کم‌آبی مطلق زندگی می‌کنند و چهارده کشور در این منطقه، بیشتر از تمام ظرفیت منابع آب شیرین خود را استفاده می‌کنند.
کمبود آب شدید کشورها را وادار می‌کند تا وابسته به منابع دیگری مانند آب‌های فرامرزی، منابع آب تجدیدناپذیر و منابع آب غیرمتعارف شوند.
تصفیه مطمئن آب‌های فاضلاب نیز بعد از میزان بهینه مصرف از موارد بسیار مهم است. در مناطقی مانند خاورمیانه استفاده از فاضلاب‌های تصفیه شده در حال افزایش است. در بیشتر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس فاضلاب‌های تصفیه شده برای آبیاری کمربندهای سبز، گیاهان و مبارزه با بیابان‌زایی استفاده می‌شود.
-
آفریقا
۹ درصد از منابع آب شیرین جهان در این منطقه تخمین زده شدند اما به دلیل وسعت بالای این قاره، این منابع به طور یکسان توزیع نشده‌اند. ۵۴ درصد از کل منابع آب این قاره در اختیار شش کشور است و این کشورها در بخش‌های غربی و مرکزی آفریقا قرار دارند.
در مقابل این شش کشور، ۲۷ کشور آفریقا تنها ۷ درصد از منابع آبی را در اختیار دارند؛ همین دلیل فقیر بودن برخی از کشورهای آفریقایی از نظر منابع آبی است. طی تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۷ انجام شد، محققین به این نتیجه رسیدند که حدود ۷۳ درصد از کل جمعیت کشورهای جنوب آفریقا از خدمات آب آشامیدنی سالم برخوردار نبودند. علت کم‌آبی ۱۴ درصد از جمعیت این قاره نیز توزیع غیریکنواخت و دسترسی غیر یکسان به آب سالم است.
-
آمریکای جنوبی و بخش کارائیب
هر نفر در این مناطق بیشتر از چهار برابر میانگین جهانی از آب بهره‌مند است و این میزان در مقایسه با خاورمیانه بسیار بزرگ است (همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، در برخی کشورهای آسیایی، سرانه آب در دسترس برای هر نفر کمترین مقدار در جهان می‌باشد). تنش آبی از مواردی است که در این منطقه باعث ایجاد اختلافات شده است (تنش آبی در بسیاری از مناطق جهان قابل‌مشاهده است و به‌عنوان تابعی از منابع آب موجود اندازه‌گیری می‌شود).
برخی از موارد مهم در تأمین فرایندهای مؤثر تخصیص به ضعف قانون‌گذاری، عدم انگیزه یا فقدان سرمایه‌گذاری مربوط می‌شود.
مور آخر فاضلاب است. در این مناطق میزان فاضلاب‌هایی که به طور مطمئن تصفیه می‌شوند، کمتر از ۴۰ درصد است و به دلیل فاضلاب‌های خانگی، حدود یک‌چهارم طول رودخانه‌ها در این مناطق بسیار آلوده هستند.
-
اروپا
اهمیت به ارزش‌گذاری آب در محدوده اروپا روزبه‌روز در حال افزایش است و چهارچوب‌های بنیادی در این منطقه درحال‌توسعه هستند. بااین‌حال، اقدامات برای ارزش‌گذاری آب در زمینه‌های فرامرزی محدود بوده و رویکردهای مختلف استفاده می‌کنند. رویکردهای قابل تشخیص در زمینه‌های فرامرزی بیشتر در مواردی مانند زمینه‌های ویژه مدیریت منابع آب‌های فرامرزی است.
مدیریت سیلاب، کاهش ریسک مخاطرات، سامانه‌های هشدار زودهنگام و بهبود خدمات اکوسیستمی از این موارد هستند.
سهم پایین کشاورزی در تولید ناخالص داخلی در این منطقه از موارد قابل‌توجه است چراکه بیش از ۸۰ درصد از کل برداشت آب شیرین اختصاص به کشاورزی دارد.
جمع‌بندی
توزیع ناعادلانه منابع آبی، مصرف بی‌رویه و بدون کنترل آب‌های زیرزمینی و موارد دیگر باعث شده است تا بخشی از مردم کره زمین در مناطق کم‌آب زندگی کنند درحالی‌که در برخی کشورهای دیگر میزان آب موجود برای هر فرد از میانگین جهانی نیز بیشتر است. مقایسه برخی کشورهای منطقه آسیا و آمریکای لاتین به‌خوبی گویای این قضیه است. تصفیه مطمئن فاضلاب‌ها از دیگر موارد مهم در کشورهای متفاوت است.
بسیاری مناطق با تصفیه سالم آب‌های فاضلاب موفق به آبیاری کمربند سبز خود شدند درحالی که در بخش‌هایی از آمریکای لاتین به دلیل فاضلاب‌های خانگی، تحت تأثیر آلودگی‌های شدید بیماری‌زا قرار گرفتند
منابع
- گزارش وضعیت بین‌المللی توسعه آب سازمان ملل متحد – ارزش آب – آمار و ارقام، مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری (تحت پوشش یونسکو) ۲۰۲۱
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.