طرح تحول همکارى‌هاى دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشى و فناورى با جامعه و صنعت
به گزارش اداره کل روابط عمومی وزارت علوم، طرح تحول همکاری‌های دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشى و فناوری با جامعه و صنعت با هدف تجمیع و یکپارچه‌سازی راهبردهای وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دستگاه‌های اجرایی درجهت ارتقای ارتباط دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و فناوری با جامعه و صنعت تهیه شده است. طرح تحول همکاری‌های دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و فناوری با جامعه و صنعت دارای ۶ هدف کلان، ۸ راهبرد اصلی و ۴۴ اقدام اجرایی است که در ادامه به بخشی از آن می‌‌پردازیم.
در کشورهای پیشرفته بیشتر تحولات صنعتی از دانشگاه و مراکز تحقیقاتی آغازشده و دانشگاه‌ها پیشگام توسعه صنعتی هستند، درصورتی که در کشورهای درحال‌توسعه این ارتباط ضعیف و کمرنگ است.
توسعه کشور نیازمند حضور و مشارکت مراکز پژوهشی و فناوری در تمامی عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی، صنعتی و فرهنگی است.
در چند دهه اخیر رشد کمی و کیفی بسیار خوبی در تمامی حوزه‌های علمی کشور صورت گرفته و زیرساخت دانشی خوبی فراهم گردیده است.
از سوی دیگر به لحاظ شرایط خاص کشور و مسائل اشکالات اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی، نیازهای گسترده‌ای برای مشارکت دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور ایجادشده است. بر این اساس لازم است طی یک برنامه جامع با در نظر گرفتن شرایط کشور، برنامه‌ها و اقدامات مناسبی برای حضور و مشارکت مؤثر و مفید دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز فناوری کشور برای توسعه و بهبود شرایط کشور فراهم شود.
تاکنون برنامه‌های متنوع و مناسبی در این زمینه تهیه و به اجرا درآمده است اما به دلیل آنکه کار پذیرنده مشخصی نداشته عموماً بدون نتیجه مانده است. به همین دلیل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، به‌عنوان کار پذیرنده ارتباط میان صنعت و دانشگاه‌ها اقدام به تهیه طرح تحول در همکاری‌های دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور با جامعه و صنعت کرده است.
این طرح در سال 98 به رشته تحریر درآمده و از بخشهای مختلفی که تشکیل‌دهنده مطالعات پشتیبان آن هستند تشکیل‌شده است.
بررسی و مطالعات اسناد بالادستی، انجام مطالعات تطبیقی، مطالعات سوابق و همچنین بررسی آمار و ارقام موجود، بخشهای مختلف مطالعات پشتیبان این طرح هستند.
بر اساس نتایج حاصل از مطالعات پشتیبان، از تحلیل SWOT استفاده‌شده و درنهایت چشمانداز، اهداف گالن، راهبردهای اصلی و اقدامات اجرایی تبیین شده است.
در طول فرآیند انجام این طرح، بارها از خبرگان صاحب‌نظر، نظرخواهی شده تا خروجی این طرح بتواند جامعیت و مقبولیت مناسبی داشته باشد. لازم به ذکر است برنامه‌های اعلام‌شده در این طرح، به‌صورت منظم بر اساس پیش‌های انجام‌شده به‌روزرسانی خواهد شد. امید است محورها و برنامه‌های تدوین‌شده بتواند تحول و حرکتی اساسی در این مسیر را ایجاد کند.
وضع موجود
خوشبختانه طی سال‌های اخیر فعالیت‌های مفید صورت گرفته و ارتباطات قابل‌توجهی بین فعالیت دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها یا نیازهای کشور برقرارشده است.
در ادامه وضعیت قراردادهای ارتباط دانشگاه‌ها با جامعه در قالب برخی نمودارها ارائه‌شده‌اند. همان‌گونه که در این آمار مشخص است روند رو به رشدی در این امر وجود دارد، اما شاخص‌ها و مقادیر مرتبط بیانگر استفاده بسیار ناچیز از توانمندی‌های دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور است. تصویر زیر، تعداد قراردادهای در حال اجرای ارتباط با صنعت و جامعه تا سال 96 را نشان می‌دهد.
تجارب و برنامه‌های کشورهای مختلف در ارتباط با صنعت
ازنظر شکل‌گیری اولیه ارتباط دانشگاه‌ها با متن جامعه می‌توان از تأسیس برخی از دانشگاه‌ها با حمایت مؤسسات صنعتی اشاره کرد که از آن جمله می‌توان به تأسیس دانشگاه اوانز در منچستر به سال 1851 و تأسیس دانشگاه فیرت در شفیلد انگلستان به سال 1873 اشاره کرد. در این نوع دانشگاه‌ها برنامه‌های آموزشی عمدتاً منطبق با نیازهای صنایع حمایت‌کننده تدوین می‌یافت و فارغ‌التحصیلان آن‌ها کار آیی خود د صنعت مربوطه پیدا می‌کردند. این روند به‌تدریج در دیگر کشورها گسترش یافت و بعد از جنگ جهانی اول شدت گرفت به‌طوری‌که دانشگاه‌ها به مراکز پیشگامان صنعت تبدیل شدند و بعد از جنگ جهانی دوم ارتباط تحقیقاتی دانشگاه با صنایع در کشورهای صنعتی قوت گرفت و این امر با توسعه‌ی فناوری اهمیت بیشتری پیدا کرد.
ضرورت تحول در ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه
طی سالیان اخیر و در عصر دانایی محوری، الزام ارتباط و تعامل بین مراکز علمی و اجرایی، بیش‌ازپیش آشکارشده است. کشور در حال حاضر، نیازمند رشد و توسعه متوازن و هماهنگ است تا در سایه آن بتواند زندگی بهتر و توأم با رفاه و آرامش بیشتر برای جمعیت خود فراهم آورد. ازاین‌رو نظام‌ها و نهادهای مختلف اجتماعی باید درراه نیل به این هدف از هماهنگی و ارتباطی پویا برخوردار باشند و با همکاری‌های متقابل، راه رسیدن به توسعه متوازن و پایدار را هموار کنند. بر همین اساس دانشگاه‌ها، مؤسسات پژوهشی و پارک‌های علم و فناوری به‌عنوان مهم‌ترین نهادهای علمی کشور، بار پاسخگویی به نیازهای جامعه را بر عهده‌دارند و باید تلاشی همه‌جانبه در رفع مشکلات از خود نشان دهند.
فرآیند مطالعات
به‌منظور تدوین الگوی راهبردی برای تحول در ارتباط دانشگاه با جامعه و صنعت باید چارچوبی استاندارد مورداستفاده قرار گیرد. امروزه سازمان‌ها با محیطی متلاطم و ناآرام روبرو هستند. تهدیدهای محیطی از هرس و حیات و بقای سازمان‌ها را تهدید می‌کند. سازمان‌ها باید جایگاه فعلی خود را شناخته، خود را دقیقاً تحلیل کرده و با تکیه‌بر قوت‌ها از فرصت‌های محیطی استفاده کرده و خود را برای برخورد با تهدیدها آماده کنند. این مهم در قالب برنامه‌ریزی استراتژیک، امکان‌پذیر است. در چارچوب برنامه‌ریزی استراتژیک سازمان، توانمندی و شرایط محیطی را تحلیل کرده و بر اساس آن اهداف قابل‌دسترس و روش‌های رسیدن به آن‌ها را مشخص می‌کند. برنامه‌ریزی راهبردی هدف سازمان نیست، بلکه برآیند عناصر تشکیل‌دهنده و تأثیرگذار در این نوع برنامه‌ریزی، هدف است. به همین منظور، همواره در متون مدیریتی به این موضوع تأکید شده است که فعالان در برنامه‌ریزی راهبردی، خود نیز باید راهبردی فکر و رفتار کنند. سازمان‌ها همواره به دنبال راه و الگویی برای اعمال برنامه‌ریزی راهبردی بودند و به همین منظور ده‌ها مدل برای مدیریت و برنامه‌ریزی راهبردی ارائه‌شده است. در تصویر زیر، مراحل تهیه سند حاضر به‌صورت خلاصه نشان داده‌شده است.
اسناد بالادستی
با توجه به مدل برنامه‌ریزی راهبردی مورداستفاده در این طرح، لازم است قبل از تدوین راهبردهای تحول در ارتباط مراکز علمی و دستگاه‌های اجرایی، اسناد بالادستی موردبررسی قرار گیرد تا راهبردهایی منطقی و در راستای، استراتژی‌های ملی ارائه گردد. ازجمله اسنادی که موردبررسی قرارگرفته‌اند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
قوانین احکام دائمی برنامه‌های توسعه‌ی کشور و برنامه‌ی ششم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران
- سیاست‌های کلی نظام برای رشد و توسعه علمی و تحقیقاتی کشور
- قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
- سند چشمانداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404
- بیانات و رهنمودهای مقام معظم رهبری
- سیاست‌های کلی اقتصادی مقاومتی
- سند نقشه‌ی جامع علمی کشور
- سیاست‌های کلی علم و فناوری
- برنامه دولت دوازدهم
چشمانداز
دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و فناوری شریک راهبردی جامعه و صنعت در تدوین و اجرای برنامه‌های توسعه پایدار کشور هستند.
اهداف کلان
- هم‌راستایی برنامه‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در وزارت عتف و مراکز تابعه با نیازها و اولویت‌های کشور
- هم‌افزایی کامل مراکز علمی با دستگاه‌های اجرایی جهت شناسایی و رفع نیازها و چالش‌ها
- اجرای 25 درصد پروژه‌های تحصیلات تکمیلی به‌صورت مستقیم به سفارش صنعت و جامعه
- ساماندهی و ایجاد ساختارهای توانمند برای ارتباط عرضه و تقاضای پژوهش و فناوری
- افزایش متوسط سالانه 10 درصدی حجم قراردادهای ارتباط با جامعه صنعت
- مشارکت حداکثری اعضاء هیئت‌علمی در رفع نیازهای صنعت و جامعه
پیدایش اپیدمی و به دنبال آن اقدامات مهارکننده‌ای که در چین انجام شد، اثرات شدیدی در کاهش تولیدات کارخانه‌ها و مصرف داخلی در چین و شرکای اقتصادی آن داشت. در دیگر کشورها نیز اقداماتی برای کنترل شیوع بیماری انجام شده است. همه این موارد شدیدا روی مشتریان و بازارهای مالی اثر می‌گذارد.
راهبردهای اصلی
- ارتقاء مهارت‌افزایی و توانمندی دانشجویان و دانش‌آموختگان متناسب با نیازهای صنعت و جامعه در راستای توسعه اشتغال پذیری دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها
- شناسایی و بهره‌گیری از ظرفیت‌ها، اختیارات، امکانات وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی در جهت تسهیل و توسعه همکاری‌های مشترک
- سازمان‌دهی جهت حضور مؤثر دانش‌آموختگان در پاسخگویی به نیازهای بازار کار و بهبود بهره‌وری
- تدوین مشوق‌های مناسب برای دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی، وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی
- هدفمند نمودن پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی در جهت حل مسائل جامعه و صنعت
- بهبود و اصلاح ساختار، فرآیندها و آئین‌نامه‌های اجرایی
- فرهنگ‌سازی، شناسایی، مستندسازی و ترویج دستاوردها
- سازمان‌دهی، پایش و ارزیابی همکاری‌ها با جامعه و صنعت
برنامه / اقدامات
- راهبرد 1. بهبود و اصلاح ساختار، فرآیندها و آیین‌نامه‌های اجرایی
- راهبرد 2. تدوین مشوق‌های مناسب برای دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی، وزارتخانه‌ها دستگاه‌های اجرایی
- راهبرد 3. هدفمند نمودن پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی در جهت حل مسائل جامعه و صنعت
- راهبرد 4. ارتقاء مهارت‌افزائی و توانمندی دانشجویان و دانش‌آموختگان متناسب با نیازهای صنعت و جامعه در راستای توسعه اشتغال پذیری دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها
- راهبرد 5. سازمان‌دهی جهت حضور مؤثر دانش‌آموختگان در پاسخگویی به نیازهای بازار کار و بهبود بهره‌وری
- راهبرد 6. فرهنگ‌سازی، شناسایی، مستندسازی و ترویج دستاوردها
- راهبرد 7. شناسایی و بهره‌گیری از ظرفیت‌ها، اختیارات، امکانات وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی در جهت تسهیل و توسعه همکاری‌های مشترک
- راهبرد 8. سازمان‌دهی، پایش و ارزیابی همکاری‌ها با جامعه و صنعت
جمع‌بندی
طرح تحول همکاری‌های دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و فناوری با جامعه و صنعت در جهت ارائه راه‌‌های جدید برای ایفای نقش مؤثر در توسعه کشور ارائه‌شده است. راهبردها و برنامه‌های ارائه‌شده در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری درسطح کلان و ملی، پیگیری و اجرا خواهد شد. هم‌زمان انتظار می‌رود که دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و فناوری برنامه‌های اعلام‌شده را در سطح منطق‌های و استانی و در حوزه عملکرد خویش تدوین و به اجرا گذارند. با همکاری مستمر دستگاه‌های اجرایی کشور و به‌کارگیری اعضاء هیأت علمی خلاق و فناور، تحولی شگرف در حوزه ارتباط با جامعه و صنعت دانشگاه‌ها، مؤسسات پژوهشی و مراکز فناوری کشور را شاهد باشیم.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.