تحول دیجیتال و تأثیر آن بر آیندۀ کاری

چکیده

به مجموعه‌ای از تغییرات فرهنگی و فناوری که یک سازمان نیاز دارد تا دائماً وضعیت فعلی خود را آزمایش کرده و با بهبود وضعیت خود در جهات چشم‌اندازها و استراتژی‌های مشخص حرکت نماید را تحولات دیجیتال گویند.

تحول دیجیتال به‌عنوان قلب انقلاب صنعتی چهارم شناخته شده است. امروزه سامانه‌های فیزیکی سایبری، اینترنت اشیاء، بلاک‌چین، هوش مصنوعی، علم داده و بسیاری دیگر تغییرات عظیمی را در دنیا ایجاد کردند؛ متخصصین این تغییرات را انقلاب صنعتی ۴ نامیدند.

مقدمه

دنیا هرروزه شاهد پیشرفت‌ها و تغییرات گوناگون از حوزه‌های متفاوت است؛ این تکنولوژی‌ها و تغییرات تأثیر بسزایی در روند زندگی ما دارند و تغییرات شگرفی در حوزه‌های متفاوت ایجاد می‌کنند. آینده کاری حوزه‌های گوناگون و ابر روندهای مؤثر نیز از موارد موردبحث هستند.

به‌عنوان‌مثال در حوزه محیط‌زیست، تغییرات اقلیمی و پیامدهای آن از روندهای مؤثر در این حوزه است. تغییر جمعیتی مانند افزایش، کاهش یا رکود آمار جمعیتی، پیری سریع، تغییر سبک زندگی، افزایش جریان مهاجرت، تغییر مداوم ارزش‌ها و بسیاری دیگر از متغیرهای مؤثر یا به‌اصطلاح، ابر روندهای مؤثر، در آینده کاری جامعه هستند. این متغیرهای تأثیرگذار در حوزه‌های متفاوت مانند فناوری، محیط‌زیست، سیاست‌گذاری، جامعه و اقتصاد هستند.

پیشرفت‌های حوزه فناوری و تحولات دیجیتال عامل محرکه اصلی تغییرات آیندۀ کاری است؛ رباتیک، هوش مصنوعی، تولید شبکه‌ای یا صنعت 4.0، چاپ سه‌بعدی و تولید غیرمتمرکز، رابط‌های انسان و ماشین، همگرایی و هم‌افزایی فناوری از زمینه‌های مهم فناوری هستند.

تحول دیجیتال

از چند صد سال پیش، تحولات در حوزه صنایع و نوآوری چهرۀ زندگی روزمره ما را دستخوش تغییر کرده است. نوآوری‌هایی همچون ماشینی‌سازی، ماشین بخار، ماشین بافندگی که در سال ۱۷۸۷ ظهور کردند و شروع تولیدات انبوه، ایجاد خط تولید و کشف انرژی الکتریکی در سال ۱۸۷۰ به انقلاب صنعتی دوم نیز مشهور است. هرکدام از این دوره‌ها انقلاب‌هایی در حوزه صنعت و فناوری بودند.

در حدود سال ۱۹۶۹ دنیا شاهد ظهور رایانه‌ها و قطعات الکترونیک بود، این دوره همچنین به انقلاب صنعتی سوم نیز معروف است. امروزه سامانه‌های فیزیکی سایبری، اینترنت اشیاء، بلاک‌چین، هوش مصنوعی، علم داده و بسیاری دیگر تغییرات عظیمی را در دنیا ایجاد کردند؛ متخصصین این تغییرات را انقلاب صنعتی ۴ نامیدند.

در عصر اطلاعات، از سال‌های ۱۹۶۰ تا تقریباً 2008، ماشین‌حساب‌ها به مرحله خودکارسازی و فناوری‌هایی مانند رایانه‌های بزرگ، کلاینت – سرور، رایانه‌های شخصی و اینترنت در مرحله کارایی بودند اما در عصر دیجیتالی یعنی از سال 2008 تا به اکنون، بسیاری از فناوری‌های جدید به مرحله نوآوری رسیدند فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، بلاک‌چین و اینترنت اشیاء. دراین‌بین فناوری‌هایی مانند موبایل، برنامه‌های کاربردی و فضای ابری در فاز کارایی و وسایل نقلیه خودران و دستگاه‌های پوشیدنی در گام اثربخشی قرار دارند. این گام‌های متفاوت نشان از توسعه و گسترش سریع تحولات دارد.

از عصر صنعتی تا عصر دیجیتالی، تغییرات بزرگی در مدل کسب‌وکارها و تولید رخ داده است. در سال‌های قبل از 1960، مرزهای مشخصی برای صنعت وجود داشت اما حالا آن وضعیت جای خود را به زیست‌بوم‌های کسب‌وکار و پلتفرم‌ها داده است. محصولات تک منظوره به محصولات متصل چندمنظوره و رقابت به صورت بازی با جمع صفر به همکاری راهبردی تبدیل شدند. در این دوره، کاربر به‌عنوان تولیدکننده است و هم آفرینی می‌کند و اقتصاد خرید به اقتصاد اشتراک‌گذاری تبدیل شده است.

تحول دیجیتال به‌عنوان قلب انقلاب صنعتی چهارم شناخته شده است. فردا و آینده ما از اقداماتی که در حال حاضر انجام می‌دهیم، ساخته می‌شود. اما تحول دیجیتال چیست؟ به مجموعه‌ای از تغییرات فرهنگی و فناوری که یک سازمان نیاز دارد تا دائماً وضعیت فعلی خود را آزمایش کرده و با بهبود وضعیت خود در جهات چشم‌اندازها و استراتژی‌های مشخص حرکت نماید را تحولات دیجیتال گویند.

نحوه عملکرد (مدل عملیاتی) کسب‌وکارها، ارائه خدمات به مشتریان و روابط و فرایندهای داخلی سازمان‌ها زمان تغییر می‌کند که تحول دیجیتالی رخ دهد و منظور ما از تحول دیجیتالی، ادغام فناوری‌های دیجیتال در تمام زمینه‌های کسب‌وکار است. در این تحول، نه‌تنها ابزارها و فناوری‌ها تغییر می‌کنند بلکه یک کسب‌وکار نیز دچار تحول و دگرگونی می‌شود.

با ورود یک تکنولوژی جدید به زندگی، جامعه از آن استقبال می‌کند و پس از آن به‌مرورزمان شاهد تغییر در سبک زندگی مردم می‌شویم و این تکنولوژی در حجم وسیعی تجاری‌سازی می‌شود اما واردکردن یک فناوری جدید به سازمان بستگی به شرایط دارد. با تغییر در سبک زندگی مردم، شرکت‌ها نیاز دچار تغییروتحول می‌شوند که این خود نیز می‌تواند دوباره منجر به تجاری‌سازی تکنولوژی شود. این یک حلقه بی‌پایان است که با فراگیری یک تکنولوژی جدید شروع و ختم می‌شود. به عبارتی هر فناوری پایه فناوری بعدی خود می‌باشد.

بازخورد جامعه ایرانی به فناوری‌های نوین

در سال ۱۳۹۷ میزان ضریب نفوذ تلفن همراه ۱۱۳ درصد و در سال ۱۳۹۸ معادل ۱۴۲ درصد بوده است و رشد ۲۵ درصدی را نشان می‌دهد. ضریب نفوذ کاربران اینترنت نیز در سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ به ترتیب 70، 69 و 89 درصد بوده است و 47 میلیون کاربر شبکه‌های اجتماعی وجود دارد. این آمار تنها به حضور مجازی جمعیت ختم نمی‌شود و کسب‌وکارهای بسیاری در این فضا شکل‌گرفته‌اند.

در سال 2019، ایران پانزدهمین کشور از نظر داشتن کاربر اینترنت و دهمین کشور در رتبه‌بندی رشد اینترنت بود. این آمار نشان از استقبال و علاقه جامعه ایرانی به فناوری‌های نوین می‌دهد. کسب‌وکارهای بسیار زیادی با استفاده از فناوری‌ها رشد کردند، کسب‌وکارهایی که از تحولات دیجیتالی و فناوری‌ها غافل شدند، نه‌تنها در بازار رقابتی از گردونه رقابت حذف شدند بلکه بازار بزرگ کشور را نیز به دست رقبای بین‌المللی دادند.

جمع‌بندی

تحولات دیجیتال و فناوری‌ها زندگی مردم را دچار تغییرات شگرفی می‌کنند. تغییر سبک زندگی، مدل کسب‌وکارها، نحوه ارائه خدمات سازمان‌ها و بسیاری دیگر از جمله تغییراتی هستند که به دلیل تحولات دیجیتالی رخ می‌دهند.

از طرفی با ظهور فناوری‌های متفاوت بسیاری از کسب‌وکارها از آن‌ها بهره بردند و به ارتقاء و توسعه مدل‌های کسب‌وکار و موارد مرتبط پرداختند. در ایران نیز با ورود تکنولوژی، استقبال زیادی از آن‌ها شد و بسیاری از کسب‌وکارها با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدید به موفقیت‌های شگرفی رسیدند. شرکت آسان پرداخت از نمونه‌های خوب است. این شرکت ۳۵ میلیون مشترک دارد که این رقم بیشتر از تعداد مشتریان اغلب بانک‌های کشور است.