شاخص پذیرش فناوری هوش مصنوعی و ارکان آن
چکیده
به‌طورکلی شاخص‌هایی برای تشخیص آمادگی پذیرش هوش مصنوعی در کشورها وجود دارد. سالانه ارزیابی‌هایی در زمینه آمادگی پذیرش فناوری هوش مصنوعی نیز در کشورهای مختلف انجام می‌شود.
هرکدام از ارکان این شاخص دارای ابعاد متفاوتی هستند و سؤالات گوناگونی در این زمینه مطرح می‌شوند. دولت، زیرساخت و اطلاعات و بخش تکنولوژی سه رکن اصلی این ارزیابی هستند. افق و آینده‌نگری، حکومت و نظام اخلاقی، ظرفیت دیجیتال و وفق‌پذیری و سازگاری از ابعاد مختلف دولت هستند.
از ابعاد بخش زیرساخت و اطلاعات نیز بخش زیرساخت، دسترس‌پذیری داده‌ها و نمایش داده‌ها به‌حساب می‌آیند. حجم بخش تکنولوژی، ظرفیت نوآوری و سرمایه انسانی نیز از ابعاد رکن تکنولوژی محسوب می‌شوند.
مقدمه
بسیاری از کشورها از سال‌ها پیش به فناوری هوش مصنوعی دست پیدا کردند و بخش‌های مختلف خود را با این فناوری وفق دادند و سعی در بهره‌وری از هوش مصنوعی دارند.
به‌طورکلی شاخص‌هایی برای تشخیص آمادگی پذیرش هوش مصنوعی در کشورها وجود دارد. در حوزه بین‌المللی یک شاخص با سه رکن دولت، اطلاعات و زیرساخت و بخش تکنولوژی وجود دارد و هرکدام از آن‌ها به زیر دسته‌های مختلف تقسیم می‌شوند.
زمانی که یک کشور از لحاظ پذیرش این فناوری به‌طورکلی در وضعیت قابل قبولی باشد می‌توان این پذیرش و تطابق را در زیربخش‌های مختلف نیز مشاهده کرد. کشور ما نیز در سال‌های اخیر پیشرفت خوبی در زمینه پذیرش هوش مصنوعی داشته است.
شاخص ارزیابی آمادگی پذیرش هوش مصنوعی کشورهای جهان
همان‌طور که گفته شد سالانه ارزیابی‌هایی در زمینه آمادگی پذیرش این فناوری در کشورهای مختلف انجام می‌شود. هرکدام از ارکان دارای ابعاد متفاوتی هستند و سؤالات گوناگونی مطرح می‌شوند. در ادامه به بررسی این شاخص، ارکان آن و وضعیت ایران می‌پردازیم.
-
دولت
دولت‌ها نقش پررنگی در پذیرش هوش مصنوعی دارند به همین دلیل در این شاخص بین‌المللی از ارکان اصلی به‌حساب می‌آیند. این رکن دارای ابعاد متفاوتی است:
افق و آینده‌نگری به‌عنوان یکی از این ابعاد است به‌گونه‌ای که برای درک افق یک دولت در این زمینه باید سؤالی مطرح شود: آیا دولت برنامه‌ای برای حمایت، توسعه و به‌کارگیری از فناوری هوش مصنوعی را دارند؟
در بخش حکومت و نظام اخلاقی آیا چهارچوب و آیین‌نامه‌هایی برای به‌کارگیری از هوش مصنوعی وجود دارد؟ و آیا این چهارچوب به‌گونه‌ای است که باعث جلب اعتماد شرکت‌ها و مردم شود؟ برای پاسخ به این سؤال می‌توان به بررسی وضعیت امنیت سایبری، حفاظت اطلاعات و قوانین مربوط به حریم خصوصی و موارد دیگر پرداخت.
در بعد ظرفیت دیجیتال، توان و ظرفیت دیجیتال دولت در حال حاضر به چه گونه‌ای است؟ بررسی خدمات آنلاین، میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و کارایی دولت‌ها در این زمینه می‌تواند برای پاسخ به این سؤال کافی باشد.
بعد سازگاری و وفق‌پذیری: آیا دولت می‌تواند به شکل کارآمدی خود و زیربخش‌ها را با این فناوری وفق دهد؟
-
داده و زیرساخت
بعد زیرساخت از ابعاد مهم دیگر به‌حساب می‌آید و این پرسش مطرح می‌شود: آیا کشور از زیرساخت‌های مناسب مربوط به تکنولوژی بهره‌مند است؟ و آیا این زیرساخت‌ها برای پشتیبانی از فناوری هوش مصنوعی کافی هستند؟ دسترسی به آخرین تکنولوژی‌ها از معیارهای پاسخ به این سؤال می‌تواند باشد.
دسترس‌پذیری داده‌ها: آیا دسترس‌پذیری به داده‌ها به‌گونه‌ای است که برای گسترش مدل‌های هوش مصنوعی استفاده شوند؟ ظرفیت آماری، اطلاعات عمومی دولت، درصد کاربران اینترنت و موارد دیگر در پاسخ به این سؤال کمک می‌کند.
نمایش داده‌ها: آیا داده‌های در دسترس نمایشگر جامعه به طور کامل است؟
-
بخش تکنولوژی
حجم: حجم بخش تکنولوژی به چه گونه‌ای است؟ آیا این حجم به دولت در حمایت از فناوری‌های هوش مصنوعی کمک می‌کند؟ تعداد شرکت‌ها تکنولوژی یونیکورن (واژه یونیکورن در این حوزه به استارتاپ‌های با ارزش بالای ۱ میلیارد دلار گفته می‌شود)، ارزش مارکت کمپانی‌های تکنولوژی دولتی و موارد دیگر می‌تواند در یافتن پاسخ سؤال اصلی کمک کند.
ظرفیت نوآوری: آیا بخش تکنولوژی شرایط خوبی برای حمایت از نوآوری‌ها دارد؟ از معیارهای پاسخ‌دهی به این سؤال می‌توان به میزان فرهنگ کارآفرینی، راحتی ایجاد کسب‌وکارها، میزان پرداختن به بخش تحقیق و توسعه (R&D) و … اشاره کرد.
سرمایه انسانی: آیا افراد بامهارت برای فعالیت در بخش تکنولوژی در جامعه وجود دارد؟ میزان فارغ‌التحصیلان، کیفیت تحصیلات تکمیلی بخش مهندسی و تکنولوژی، مهارت‌های دیجیتال و موارد دیگر می‌تواند گویای وضعیت بخش تکنولوژی در هر کشور باشد.
امتیازدهی و رتبه‌بندی کشورها بر اساس شاخص آمادگی پذیرش هوش مصنوعی
شاخص مطرح‌شده برای ارزیابی میزان آمادگی پذیرش هوش مصنوعی در کشورها است. پس از پاسخ‌دهی به سؤالات، امتیازی به پاسخ‌ها داده می‌شود و بر اساس نمره دریافت شده، کشورها رتبه‌بندی می‌شوند.
این ارزیابی سالانه انجام می‌شود و نتایج آن در معرض عموم قرار می‌گیرد. برای مثال در سال 2019، پس از اتمام ارزیابی کشور ما رتبه 72 را به دست آورد.
امتیاز ایران در آن سال معادل 5.049 بود. رتبه اول نیز متعلق به کشور سنگاپور با امتیاز ۹٫۱۸۶ بوده است. در میان کشورهای خاورمیانه نیز رتبه دهم را داشته است.
طبق اطلاعات جمع‌آوری شده در سال ۲۰۲۰ نیز کشور ما با سه پله سقوط به رتبه ۷۵ رسید و مجموع امتیاز ۴۲٫۸۹۴ را داشته است. در این سال ایالات متحده آمریکا و انگلستان به ترتیب با نمره 85.479 و 81.124 رتبه اول و دوم را در بین کشورهای دنیا داشتند.
جمع‌بندی
ورود یک تکنولوژی به زندگی مردم یک جامعه تنها به دستیابی به آن فناوری محدود نمی‌شود بلکه بخش‌های مختلف دولت باید به یک ظرفیت و مدیریت خوبی برسند.
هوش مصنوعی نیز از جمله فناوری‌های جوان است و ارزیابی وضعیت آمادگی پذیرش فناوری هوش مصنوعی نمایشگر میزان پذیرش یک کشور است.
زمانی که ابعاد مختلف کشور مانند دولت و حکومت، بخش زیرساخت و اطلاعات، تکنولوژی و نوآوری در وضعیت خوبی باشند و ظرفیت بالایی برای حمایت از این فناوری داشته باشند، هوش مصنوعی به‌خوبی در سطح جامعه رشد می‌کند.
انطباق دولت‌ها با فناوری‌ها و پرورش بخش‌های مختلف می‌تواند منجر به رشد اقتصادی، رشد بهره‌وری نیروی کار و موارد دیگر شود.
منابع
- ضرورت شکل‌گیری متوازن زنجیره ارزش هوش مصنوعی در کشور. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات (مرکز تحقیقات مخابرات ایران ITRC). (13 مردادماه 1400)
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.