سیاست‌های توسعه صنعتی کره جنوبی
چکیده
کره جنوبی یکی از کشورهایی است که با اجرای چند مورد به رشد و توسعه اقتصادی رسید و این موفقیت در طی پنج دهه اتفاق افتاد. به‌طورکلی کره در دهه ۱۹۵۰ سیاست جایگزینی واردات و جذب کمک‌های خارجی را پیش گرفت.
توسعه صنایع سبک صادرات محور از طریق اعمال سیاست توسعه صادرات از اهداف دولت در دهه ۱۹۶۰ تا اوایل دهه ۱۹۷۰ بوده است. فعالیت‌ها در دهه ۱۹۷۰ به‌گونه‌ای بوده است که منجر به توسعه صنایع سنگین و شیمیایی صادرات گرا شد.
عقلایی کردن صنایع در 1980، توسعه صنایع با فناوری بالا در 1990، ارتقاء صنایع دانش‌بنیان و تمرکز بر توسعه سبز در دهه 2000، 2010 و اکنون در حال رخ‌دادن است.
مقدمه
بررسی و تحلیل تجربه‌های صنعتی کشورهای مختلف دنیا، نکات بسیاری را به ما می‌آموزد؛ برای مثال چین در طول چهار دهه صنعتی‌شدن سریع و پایدار را تجربه کرده است و در رتبه دوم دنیا از نظر شاخص رقابت‌پذیری صنعتی قرار دارد، کره جنوبی نیز با استفاده از سیاست‌های صنعتی و تجاری در پنج دهه تحولات چشمگیری را در اقتصاد خود ایجاد کرد و تبدیل به یکی از غنی‌ترین کشورها در دیدگاه اقتصادی شد.
این رشد و توسعه تنها در کشورهای شرق آسیا نبوده است و کشورهای بسیاری توانستند با به‌کارگیری سیاست‌های توسعه صنعتی تحولات چشمگیری در کشور خود ایجاد کنند و برای این کار مراحل به‌خصوصی را طی کردند تا نوع توسعه صنعتی مناسب وضعیت خود را پیدا کنند.
چهارچوب محتوایی تدوین سند سیاست‌های صنعتی، معدنی و تجاری
توسعه بازار، ارتقاء فناوری و رونق تولید از سیاست‌های بین بخشی یا افقی محسوب می‌شود. از الزامات سیاستی سطح کلان نیز می‌توان به موارد حقوقی، زیست‌محیطی، فناوری، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی اشاره کرد.
صنعت تجهیزات برقی و نیروگاهی، صنعت خودرو، صنعت فولاد، صنایع پتروشیمی، صنایع غذایی، صنعت ماشین‌سازی و چهار مورد دیگر از سیاست‌های بخشی یا عمودی است.
سیاست‌های توسعه صنعتی کره جنوبی
همان‌طور که در مقدمه گفته شد، کره جنوبی یکی از کشورهایی است که با اجرای چند مورد به رشد و توسعه اقتصادی رسید و این موفقیت در طی پنج دهه اتفاق افتاد. برای اینکه روند رشد این کشور را بهتر درک کنیم، فعالیت‌ها و سیاست‌های توسعه‌ای کره را در پنج دهه بررسی می‌کنیم.
در سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۳ کره جنوبی در میان فقیرترین کشورهای جهان قرار داشت و سرانه تولید ناخالص ملی (GNP) در سال ۱۹۶۰ از ۱۰۰ دلار کمتر بوده است اما دولت با اجرای سیاست‌های توسعه صنعتی، نوآوری، خوشه سازی و منابع انسانی توانست این مؤلفه اقتصادی کشور خود را به ۲۰ هزار دلار در سال ۲۰۰۷ افزایش دهد.
این سیاست‌ها برای اولین‌بار در سال ۱۹۶۲ تکامل پیدا کرد. به‌طوری که در دهه ۱۹۶۰ تا اوایل دهه ۱۹۷۰ توسعه صنایع مبتنی بر نیروی کار ارزان مدنظر بوده است.
- دهه ۱۹۵۰
در این دهه یکی از منابع اصلی تأمین مالی دولت از طریق کمک‌های خارجی بوده است. سازمان ملل متحد در این دهه دستور تأسیس آژانس بازسازی کره را دارد و این از نقاط عطف این دهه است. عمده ارز دولتی کشور یعنی حدود ۷۰ درصد از طریق دریافت کمک‌های خارجی تأمین می‌شده است و صنایع فرآوری سبک نیز از طریق کمک‌های خارجی جذب شده راه‌اندازی شد. به‌طورکلی کره در دهه ۱۹۵۰ سیاست جایگزینی واردات و جذب کمک‌های خارجی را پیش گرفت.
- دهه ۱۹۶۰ تا اوایل دهه ۱۹۷۰
توسعه صنایع سبک صادرات محور از طریق اعمال سیاست توسعه صادرات از اهداف دولت در این برهه بوده است. در این دهه قوانین بسیاری در راستای توسعه صنایع تصویب شد؛ قوانینی مانند قانون توسعه صادرات، قانون آژانس توسعه تجارت کره، قانون توسعه صادرات صنایع پیچیده، قانون تجارت، قانون بیمه صادرات و قانون بانک صادرات – واردات کره تصویب شد و هدف از تصویب آن‌ها توسعه صادرات بوده است. منسوجات، سیمان، فولاد و صنایع دیگر از صنایع کلیدی این دوره بودند.
- دهه ۱۹۷۰
در این دوره برخی موارد منجر به اتخاذ رویکرد توسعه صادرات در صنایع شیمیایی شد. وابستگی صنایع صادراتی به مواد و کالاهای تولید شده به‌وسیله صنایع سنگین و شیمیایی، گسترش سریع کسری تراز تجاری ازجمله موارد بودند. پتروشیمی، فولاد، ماشین‌آلات از صنایع کلیدی این برهه بودند. مواردی که باعث ارتقا توسعه صنعتی این کشور شد توسعه صنایع محلی، ارتقای توسعه مجتمع‌های صنعتی، تصویب قوانینی با تمرکز بر توسعه صادرات HCIها و تأسیس مناطق آزاد صادراتی بوده است. به‌طورکلی فعالیت‌ها در دهه ۱۹۷۰ به‌گونه‌ای بوده است که منجر به توسعه صنایع سنگین و شیمیایی صادرات گرا شده است.
- دهه ۱۹۸۰
مداخله دولت در این برهه باعث ایجاد مشکلات بسیاری شد، از طرفی رکود اقتصاد جهانی نیز این مشکلات را تشدید کرد؛ رشد ناهمگون سرمایه‌گذاری به دلیل دخالت و حمایت گسترده دولت در صنایع شیمیایی و سنگین یکی از این مشکلات بوده است. انتقادها از سیاست‌های دولت شدت گرفت اما دولت با تغییر به‌موقع سیاست‌ها کشور را از یک بحران عمیق نجات داد. راه‌اندازی پارک‌های کشاورزی و صنعتی از تصمیمات نجات‌دهنده بود. بروز فساد و تمرکزگرایی در اقتصاد از دیگر عواقب مداخلات وسیع دولت بوده است. عقلایی کردن صنایع کاری بود که در این دوره زمانی انجام شد.
- دهه ۱۹۹۰
از این برهه با عنوان شتاب توسعه صنعتی کره و توسعه صنایع با فناوری بالا یاد می‌شود. قانون آمایش صنعتی، قانون توزیع صنایع، قانون کنترل میزان بهره‌برداری از زمین‌های موجود، قانون موارد ویژه حمایت از مجتمع‌های فنی و صنعتی از مهم‌ترین قوانین تصویب شده در این دوره بودند. اهداف اصلی کشور در این دوره ارتقای فضای کسب‌وکار، توسعه پارک‌های فناوری و چند مورد دیگر بوده است.
- دهه ۲۰۰۰
تمرکز سیاست‌های این دهه بر روی ارتقاء صنایع دانش‌بنیان، ایجاد اقتصاد مبتنی بر نوآوری و توسعه متوازن بخش‌های مختلف بوده است. پارک‌های صنعتی های-تِک، پارک‌های صنعتی فرهنگی و زیست پارک‌ها در این دوره رشد کردند.
- دهه ۲۰۱۰
توسعه سبز با تمرکز بر مناطق اقتصادی از اهدافی بود که دولت به دنبال اجرایی آن در این دوره بوده است و توسعه صنعتی سبز در این برهه پیگیری شد. صنایع کلیدی کره در دهه اخیر عمدتاً صنایع نوع چهارم هستند.
جمع‌بندی
به‌طورکلی چهارچوب محتوایی تدوین سند سیاست‌های صنعتی، معدنی و تجاری کشور شامل الزامات سیاستی سطح کلان، سیاست‌های بین بخشی (افقی) و سیاست‌های بخشی (عمودی) می‌شود.
کره جنوبی ازجمله کشورهایی است که توانست با اجرای سیاست‌های توسعه صنعتی به پیشرفت‌ها و توسعه اقتصادی گسترده‌ای برسد. برخی از فعالیت‌ها و سیاست‌ها اجرایی در طی پنج دهه به شرح زیر بوده است: توسعه صنایع مبتنی بر نیروی کار در دهه ۱۹۶۰ تا اوایل دهه 1970، توسعه صنایع فناوری پیشرفته در اواخر دهه 1970 تا دهه 1980، توسعه استارتاپ‌های جدید و توسعه فناوری در دهه 1990، توسعه سیاست‌های نوآوری منطقه‌ای و یکپارچه‌سازی خوشه‌های صنعتی و نوآوری از دهه 2000 تا به اکنون.
منابع
- ترازیابی تجربه‌های ملی سرمایه‌گذاری: صنعت، معدن و تجارت در کشورهای منتخب، مؤسسه مطالعات پژوهش‌های بازرگانی – طرح تدوین سیاست‌های صنعتی، معدنی و تجاری ایران (دی‌ماه 1399)
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.